تجارت الكترونیكی را می‌توان از دو منظر نگریست. نخست دیدگاه تئوریك و كلی به موضوع است كه دربرگیرنده تعدادی از مفاهیم اقتصادی و رابطه آن باناوریاطلاعات است. مدل‌های معروف B2B و B2C از آن جمله اند. دیدگاه دوم موضوع تجارت الكترونیكی را از منظر كاربردهای عملی و صورت های واقعی آن بررسی می‌كند. به‌عنوان مثال می‌توان درباره چند و چون تبلیغات و بازاریابی آنلاین، روش‌ها و تكنیك های فروش اینترنتی كالا، معاملات بازرگانی و تبادل اطلاعات تجاری، حراج آنلاین و حتی بانكداری آنلاین (كه البته خود موضوع پیچیده و مفصلی است) سخن گفت. واقعیت این است كه یك بینش كلی نسبت به صورت مسأله تنها با اشراف نسب به تمام جوانب تئوریك و عملی آن به‌دست می‌آید و اگر بخواهیم نگاه جامعی پیرامون تجارت الكترونیكی داشته باشیم، گریزی از مطرح كردن ابعاد هریك از این جنبه‌ها نیست. در كنار این‌ها باید سه موضوع مهم دیگر را نیز مورد توجه قرارداد. توجه به این سه موضوع برای موفقیت هر شكلی از تجارت‌الكترونیكی بسیار مهم است. در وهله نخست باید تاكید كرد كه موفقیت در تجارت الكترونیكی بدون داشتن یك شناخت عمومی نسبت به كلیت تجارت و كسب‌وكار هرگز حاصل نمی شود و نباید تصور كرد صرف دانستن جنبه‌های تئوریك و عملی تجارت الكترونیكی می توان كسی را به یك تاجر موفق در اینترنت تبدیل كرد. در گام بعدی آشنایی با مسائل فنی مربوط به طراحی، راه اندازی و نگهداری یك سایت وب در اینترنت از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است. زیرا یك سایت وب حكم پلتفرم و سكوی كاری اصلی یك تجارت الكترونیكی را دارد و بعید است كه یك تجارت الكترونیكی بتواند بدون بهره گیری از امكانات یك سایت اینترنتی خوب به موفقیت چشمگیری دست یابد. در گام سوم آشنایی با مسائل حقوقی و مالی مرتبط با این شیوه از تجارت اهمیت زیادی دارد. آگاهی از قوانین موجود در كشور محل اقامت و نیز كشور یا كشورهایی كه سایت وب یا دفاتر بازرگانی یك كسب و كار الكترونیكی در آنجا برپا شده از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. اینك در ادامه مقاله بحث را با تعدادی از مفاهیم تئوریك و نسبتاً آشنا در این زمینه آغاز می‌كنیم.
مزایای استفاده از تجارت الكترونیكی
به طور كلی مزایای استفاده از تجارت الكترونیكی را می‌توان به پنج دسته تقسیم كرد كه شامل بستر ارتباطی، از بین رفتن واسطه‌ها، افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید كنندگان، سفارشی كردن محصولات درخواستی و خدمات پشتیبانی قوی و پیدایش مؤسسات اقتصادی نو پا و رقابت سراسری است.
1- بستر مناسب اطلاعاتی و ارتباطی
یكی از امكاناتی كه اینترنت در اختیار تجارت و بازرگانی قرار می‌دهد اطلاعات نسبتاً كامل و گسترده‌ای است كه در مورد هر كالا چه از نظر فنی و چه به لحاظ تجاری می‌توان یافت. امكانی كه در دنیای واقعی، ارزش تجاری بسیار زیادی دارد اما بدون صرف هزینه و زمان زیاد به‌دست نمی‌آید. ارزش دیگر تجارت الكترونیكی آن است كه امكان ایجاد ارتباط با همه افرادی كه برای تكمیل یك فرآیند بازرگانی لازم است با آن‌ها تماس گرفته شود، در كوتاه‌ترین زمان از طریق e-mail ،chat و روش‌های دیگر امكان‌پذیر است.
2- حذف نسبی واسطه ها
حذف واسطه‌ها یكی دیگر از ارزشمندترین دستاوردهای تجارت الكترونیكی می باشد كه باعث كاهش بی‌سابقه قیمت كالاها و خدمات در جهان شده است. براساس برآوردهای انجام شده، حذف واسطه‌ها و ایجاد ارتباط مستقیم بین خریداران و فروشندگان بین 15 تا 50 درصد موجب كاهش قیمت تمام شده كالاها و خدمات برای مشتریان شده است.
3- افزایش قدرت خریداران و پیدایش بازارهای جدید برای تولید كنندگان
ارتباط اینترنتی فرصتی را در اختیار خریداران قرار می‌دهد كه بتوانند با طیف گسترده‌ای از تولیدكنندگان در سرتاسر جهان ارتباط برقراركنند و از این طریق به تقاضای مورد نظر خود از بین پیشنهاد‌های مختلف برسند و در مقابل فروشندگان قدرت چانه زنی بیشتری برای كسب امتیاز و مزایای بیشتر داشته باشند. در صورتی كه در دنیای حقیقی به علت محدودیت‌های ناشی از فاصله جغرافیایی، مشتریان چنین قدرت انتخابی ندارند.
البته این ساختار برای تولیدكنندگان هم دارای مزایا و امتیازات فراوانی است. از جمله می‌توان به امكان عرضه و فروش محصولات به تمام مردم جهان اشاره كرد. در واقع تجارت الكترونیكی به تولیدكنندگان امكان جهانی شدن محصولاتشان را با صرف هزینه كم (نسبت به آنچه كه در مقابل به‌دست می‌آید) می‌دهد. شاید جالب باشد كه بدانید به عنوان مثال، جلد پنجم كتاب داستانی هری پاتر توانسته است با استفاده از شیوه فروش آنلاین در شب اول انتشار خود فروشی معادل یك میلیون جلد را در جهان داشته باشد. امكان وقوع چنین حادثه شیرینی برای ناشر این كتاب در دنیای حقیقی، آن هم در مدت زمانی كوتاه، یا اصلاً محال بود یا به امكانات گسترده مالی و تبلیغاتی و توزیع نیاز داشت كه هر سازمانی توانایی انجام آن را دارا نیست.
حتما بخوانید: هاست ناپ کامرس
4- سفارشی كردن محصولات و خدمات پشتیبانی قوی
مزیت دیگر تجارت الكترونیكی آن است كه شما قادر خواهید بود كه محصولات مورد درخواست خود را به صورت سفارش و مطلوب خود خرید كنید. به عنوان مثال ما می‌توانیم هنگام مراجعه به سایت شركت Dell كامپیوتر مورد درخواست خود را با همان خصوصیاتی كه مایلیم، سفارش داده و خریداری كنیم. در این فرایند روش كار شركت دل برای قبول سفارش در خواستی به این صورت است كه ابتدا امكان انتخاب و ارائه پیشنهاد در اختیار مشتری قرار می‌گیرد. سپس پیشنهاد مشتری با توجه به امكانات شركت مورد بررسی قرار گرفته و نهایتاً مورد قبول یا عدم قبول قرار می‌گیرد. در صورت قبول درخواست، مراحل بعدی ثبت سفارش و دریافت مبلغ طی می‌شود و اعلام ارسال كالا و شیوه پیگیری محموله در مدت ارسال از طریق فرستادن e-mailهای متعدد انجام می‌شود. مشتری نیز به نوبه خود می‌تواند زمان دریافت را اعلام نماید. نهایتاً مشتری می‌تواند با دادن اطلاعات مختلف در‌مورد كالاهای خریداری شده و برقراری ارتباط الكترونیكی با شركت تولیدكننده نسبت به رفع نقص كالای مورد نظر اقدام نماید.
شركت‌هایی كه از این طریق به فروش محصولات و خدمات خود اقدام می‌كنند به طور دائم از طریق روش های مختلف، سریع و كم هزینه در ارتباط با مشتریان خود هستند و پشتیبانی قوی باعث ترغیب مردم به خرید از اینترنت می‌شود. در سال‌های نخست رواج شیوه الكترونیكی فروش كالا، استفاده از این روش فقط برای كالای كوچك و ارزان مثل ساعت، عروسك، كتاب، لباس استفاده می‌شد اما اكنون با توجه به رشد روزافزون تجارت الكترونیكی، صنایع بزرگی همچون صنعت ماشین سازی نیز به این روش رو آورده‌اند. مثلا با مراجعه به سایت شركت فورد می‌توانیم ماشین مورد درخواست خود را از نظر رنگ یا امكانات جانبی به دلخواه انتخاب كنیم.
5- پیدایش مؤسسات اقتصادی نوپا و رقابت سراسری
یكی از پیامدهای تجارت الكترونیكی ایجاد مؤسسات جدید اقتصادی است كه توانایی رقابت و حتی در مواردی سبقت گرفتن از شركت‌های كهنه كار را دارند. درحال حاضر دو نوع بازار خرید و فروش یعنی بازار سنتی و حقیقی و بازار مجازی و مبتنی بر شبكه به موازات یكدیگر عمل می‌كنند و هر كدام دارای قواعد تجارتی خاص خود هستند كه گاه دارای خصوصیاتی مشترك و گاه با یكدیگر متفاوت هستند. در برخی موارد كسب و كارهای نوپا توانسته‌اند با ایجاد سیاست‌های كاربردی در بازار جدید مجازی گوی رقابت را از رقبای سنتی بگیرند و بازار محصولات مختلف را تصاحب كنند. مثلا می‌توان به رقابت بین مؤسسه BarnesNoble و شركت Amazon در خرید و فروش كتاب یا موارد دیگری چون Dell در كامپیوتر و etoys در اسباب بازی اشاره كرد.
